Dietoterapia – jak dieta wspiera leczenie i poprawia zdrowie

Spis treści:
1. Czym jest dietoterapia i jakie ma zastosowanie?
2. Dietoterapia w insulinooporności i cukrzycy typu 2
3. Dietoterapia w zespole jelita drażliwego (IBS)
4. Wpływ diety na zdrowie psychiczne i samopoczucie
5. Znaczenie mikroflory jelitowej w procesie dietoterapii
6. Dietoterapia w chorobach nerek i wątroby
7. Dieta wspierająca równowagę hormonalną u kobiet
8. Znaczenie stylu życia w skutecznej dietoterapii
9. Suplementacja w dietoterapii – potrzeba czy moda?
10. Edukacja żywieniowa jako podstawa skutecznej terapii
11. Konsultacja dietetyczna z naszym dietetykiem klinicznym
12. Dietoterapia jako element holistycznego podejścia do zdrowia
– Bibliografia

Właściwe żywienie może być kluczowym elementem wspomagającym leczenie wielu chorób. Dietoterapia, czyli ukierunkowane wsparcie dietetyczne w oparciu o konkretne jednostki chorobowe, odgrywa coraz większą rolę w nowoczesnej medycynie. W niniejszym artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest dietoterapia, jakie ma zastosowania i dlaczego warto traktować ją jako integralną część procesu leczenia.

1. Czym jest dietoterapia i jakie ma zastosowanie?

Dietoterapia to celowe stosowanie określonego sposobu żywienia jako elementu leczenia chorób przewlekłych oraz wsparcia w powrocie do zdrowia. W przeciwieństwie do klasycznych diet odchudzających, jej głównym celem nie jest redukcja masy ciała, lecz modyfikacja sposobu odżywiania w taki sposób, by odpowiadał on specyficznym potrzebom zdrowotnym pacjenta. Dzięki odpowiednio dobranej diecie można nie tylko łagodzić objawy wielu schorzeń, ale także opóźniać ich rozwój, a w niektórych przypadkach nawet cofać zmiany chorobowe.

Zastosowanie dietoterapii obejmuje szeroki zakres problemów zdrowotnych – od chorób metabolicznych, przez schorzenia układu pokarmowego, aż po wsparcie leczenia zaburzeń hormonalnych czy psychicznych. Kluczowe znaczenie ma tu indywidualne podejście – każdy organizm reaguje inaczej, dlatego plan dietoterapeutyczny powinien być układany z uwzględnieniem wyników badań, trybu życia i preferencji żywieniowych pacjenta. Dietoterapia może być prowadzona samodzielnie lub jako uzupełnienie farmakoterapii. Coraz częściej jest także elementem profilaktyki – szczególnie w grupach ryzyka, np. w przypadku osób z otyłością, nadciśnieniem, czy stanami przedcukrzycowymi.

2. Dietoterapia w insulinooporności i cukrzycy typu 2

Insulinooporność i cukrzyca typu 2 to schorzenia, w których odpowiednie żywienie odgrywa kluczową rolę terapeutyczną. W przypadku insulinooporności celem dietoterapii jest przywrócenie wrażliwości komórek na insulinę, a tym samym zapobieganie dalszemu rozwojowi choroby. U osób z cukrzycą typu 2, dieta pomaga nie tylko w kontroli poziomu glukozy we krwi, ale także wspiera redukcję masy ciała i poprawę ogólnej kondycji organizmu. Kluczowe znaczenie mają tu: niski indeks glikemiczny spożywanych produktów, odpowiednia zawartość błonnika, regularność posiłków i unikanie gwałtownych wahań glikemii.

Zalecenia dietetyczne obejmują ograniczenie spożycia cukrów prostych, przetworzonych produktów i tłuszczów nasyconych, przy jednoczesnym zwiększeniu ilości warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych, roślin strączkowych i zdrowych tłuszczów – zwłaszcza omega-3. Istotne jest również monitorowanie odpowiedzi glikemicznej na posiłki oraz edukacja żywieniowa, która ułatwia pacjentowi samodzielne podejmowanie świadomych wyborów. W połączeniu z aktywnością fizyczną i redukcją masy ciała, dietoterapia może prowadzić do znacznej poprawy parametrów metabolicznych, a w niektórych przypadkach nawet do remisji cukrzycy typu 2. Skuteczność tej formy terapii potwierdzają liczne badania kliniczne i wytyczne towarzystw diabetologicznych.

3. Dietoterapia w zespole jelita drażliwego (IBS)

Zespół jelita drażliwego (IBS) to przewlekłe schorzenie układu pokarmowego, które objawia się m.in. bólami brzucha, wzdęciami, zaparciami lub biegunkami. Choć przyczyny tej dolegliwości nie są do końca poznane, wiadomo, że duży wpływ na przebieg choroby ma styl życia oraz sposób odżywiania. Dietoterapia w IBS nie tylko łagodzi objawy, ale może także znacząco poprawić komfort życia pacjenta. Najczęściej stosowaną metodą jest dieta low FODMAP, polegająca na ograniczeniu fermentujących oligo-, di-, monosacharydów i polioli – czyli grupy węglowodanów, które są słabo wchłaniane w jelicie cienkim i ulegają fermentacji w jelicie grubym, powodując nieprzyjemne objawy.

Dieta low FODMAP prowadzona jest w trzech etapach: eliminacji, reintrodukcji i personalizacji. W pierwszym etapie wyklucza się produkty bogate w FODMAP, takie jak cebula, czosnek, pszenica, mleko czy niektóre owoce. Po kilku tygodniach następuje stopniowe wprowadzanie produktów w celu identyfikacji indywidualnych nietolerancji. Ostatni etap to trwałe dopasowanie diety do indywidualnej tolerancji pacjenta. Oprócz diety warto zwrócić uwagę na styl jedzenia – regularność posiłków, dokładne przeżuwanie oraz unikanie pośpiechu mogą znacząco wpłynąć na poprawę trawienia. Warto również zadbać o nawodnienie i eliminację potencjalnych czynników stresogennych, które nasilają objawy IBS. Skuteczność dietoterapii w IBS została udokumentowana w licznych badaniach i znajduje odzwierciedlenie w aktualnych rekomendacjach towarzystw gastroenterologicznych. Praca z dietetykiem klinicznym pozwala przejść przez proces zmian żywieniowych bezpiecznie i efektywnie.

4. Wpływ diety na zdrowie psychiczne i samopoczucie

Coraz więcej dowodów naukowych wskazuje na silny związek pomiędzy dietą a zdrowiem psychicznym. Sposób odżywiania wpływa nie tylko na funkcjonowanie organizmu, ale również na stan emocjonalny, poziom energii oraz zdolność radzenia sobie ze stresem. Dietoterapia może pełnić istotną rolę wspierającą w leczeniu zaburzeń psychicznych takich jak depresja, stany lękowe czy chroniczne zmęczenie. Badania pokazują, że osoby spożywające dużą ilość przetworzonych produktów, cukrów prostych i nasyconych tłuszczów częściej cierpią na obniżony nastrój, a nawet depresję. Z kolei dieta śródziemnomorska, bogata w warzywa, owoce, ryby, orzechy i oliwę z oliwek, koreluje z niższym ryzykiem zaburzeń psychicznych.

Dieta wpływa na produkcję neuroprzekaźników, takich jak serotonina czy dopamina, które odpowiadają za regulację nastroju. Ponad 90% serotoniny wytwarzane jest w jelitach, co wskazuje na ogromną rolę mikrobiomu jelitowego w funkcjonowaniu układu nerwowego. Spożycie produktów fermentowanych, błonnika, kiszonek i prebiotyków może poprawić skład mikroflory jelitowej, co z kolei przekłada się na lepsze samopoczucie psychiczne. Nie bez znaczenia są także witaminy z grupy B, magnez, cynk oraz kwasy omega-3, których niedobory mogą nasilać objawy depresyjne. W przypadku pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, włączenie dietoterapii może wspierać leczenie farmakologiczne i psychoterapię, zwiększając ich skuteczność. Świadome odżywianie to nie tylko inwestycja w zdrowie fizyczne, ale również kluczowy element dobrostanu psychicznego. Właściwie skomponowany jadłospis wspomaga regenerację organizmu, poprawia sen i wspiera odporność na stres, dlatego warto wdrażać zasady zdrowego żywienia jako integralny element codziennej troski o siebie.

5. Znaczenie mikroflory jelitowej w procesie dietoterapii

Mikroflora jelitowa, czyli zbiór mikroorganizmów zamieszkujących nasz przewód pokarmowy, odgrywa kluczową rolę nie tylko w procesie trawienia, ale także w regulacji odporności, metabolizmu, a nawet nastroju. W ostatnich latach coraz więcej badań potwierdza, że kondycja mikrobiomu jelitowego wpływa na rozwój wielu chorób cywilizacyjnych, w tym otyłości, cukrzycy typu 2, depresji, a nawet chorób autoimmunologicznych. Dietoterapia może znacząco wspierać odbudowę i utrzymanie zdrowej mikroflory jelitowej, poprzez dostarczanie odpowiednich składników odżywczych oraz unikanie substancji, które zaburzają równowagę bakteryjną.

Kluczowe znaczenie w diecie mają prebiotyki (czyli składniki pożywienia, które stymulują rozwój korzystnych bakterii) oraz probiotyki (żywe kultury bakterii). Do prebiotyków zaliczamy m.in. błonnik pokarmowy, inulinę i fruktooligosacharydy, które znajdziemy w warzywach, owocach, nasionach i pełnych ziarnach. Probiotyki natomiast występują w fermentowanych produktach mlecznych, kiszonkach czy fermentowanych napojach. Równie istotna jest różnorodność diety – im bardziej zróżnicowany jadłospis, tym większe szanse na rozwój zróżnicowanej mikroflory. Dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste, zdrowe tłuszcze i umiarkowane ilości białka wspiera tworzenie korzystnego środowiska bakteryjnego w jelitach. Z kolei nadmiar cukru, alkoholu i produktów wysoko przetworzonych może prowadzić do dysbiozy – czyli zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej. Odpowiednio prowadzona dietoterapia pozwala nie tylko łagodzić objawy różnych schorzeń, ale także działa profilaktycznie, wspierając odporność i dobre samopoczucie.

6. Dietoterapia w chorobach nerek i wątroby

Zarówno choroby nerek, jak i wątroby wymagają szczególnej troski o dietę, ponieważ to właśnie odpowiednie żywienie może spowolnić postęp choroby i poprawić jakość życia pacjenta. W przypadku schorzeń nerek, takich jak przewlekła choroba nerek (PChN), konieczne jest ograniczenie spożycia białka, sodu, potasu oraz fosforu. Zbyt duża ilość tych składników może prowadzić do przeciążenia nerek, a tym samym pogorszenia ich funkcjonowania. Dietoterapia opiera się tu na dokładnym bilansowaniu składników odżywczych, często w porozumieniu z nefrologiem. Kluczowe jest też odpowiednie nawodnienie i monitorowanie masy ciała pacjenta.

W chorobach wątroby, takich jak stłuszczenie wątroby czy przewlekłe zapalenie wątroby, dieta powinna wspierać proces regeneracji komórek wątrobowych oraz ograniczać spożycie substancji hepatotoksycznych. W przypadku niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD) kluczowa jest redukcja masy ciała poprzez zbilansowaną dietę o obniżonej kaloryczności. Zaleca się ograniczenie cukrów prostych, tłuszczów nasyconych oraz alkoholu, a jednocześnie zwiększenie spożycia warzyw, błonnika, zdrowych tłuszczów i białek roślinnych. W diecie powinny znaleźć się produkty takie jak awokado, orzechy, oliwa z oliwek, chude mięso czy ryby bogate w kwasy omega-3. Niezbędna jest również kontrola glikemii i lipidogramu. Współpraca z dietetykiem klinicznym pozwala na indywidualne dopasowanie jadłospisu, zgodnie z wynikami badań laboratoryjnych i stanem zdrowia pacjenta. Odpowiednia dietoterapia wspiera proces leczenia farmakologicznego, a w niektórych przypadkach może istotnie ograniczyć konieczność jego stosowania.

7. Dieta wspierająca równowagę hormonalną u kobiet

Równowaga hormonalna to fundament zdrowia każdej kobiety – wpływa na cykl menstruacyjny, płodność, nastrój, metabolizm i kondycję skóry. Niestety, coraz więcej kobiet zmaga się z zaburzeniami hormonalnymi, takimi jak zespół policystycznych jajników (PCOS), niedoczynność tarczycy, endometrioza czy zaburzenia miesiączkowania. W tych przypadkach dietoterapia odgrywa kluczową rolę, wspierając działanie układu hormonalnego i łagodząc objawy chorób. Odpowiednio dobrana dieta może wpływać na poziom insuliny, estrogenów, progesteronu czy hormonów tarczycy, regulując ich wzajemne proporcje.

Zbilansowana dieta hormonalna opiera się przede wszystkim na produktach o niskim indeksie glikemicznym, bogatych w błonnik, witaminy z grupy B, cynk, selen oraz zdrowe tłuszcze – szczególnie omega-3. W jadłospisie warto uwzględnić warzywa krzyżowe (brokuły, brukselka, jarmuż), które wspierają metabolizm estrogenów, a także produkty fermentowane, sprzyjające prawidłowej pracy jelit. Dla kobiet z PCOS szczególnie istotne jest unikanie cukrów prostych i przetworzonej żywności, która nasila insulinooporność i prowadzi do zaburzeń owulacji. W przypadku niedoczynności tarczycy warto zadbać o odpowiednią podaż jodu, selenu i żelaza, kluczowych dla funkcjonowania tego gruczołu. Dietoterapia może też wspierać gospodarkę hormonalną w okresie menopauzy – np. poprzez fitoestrogeny zawarte w soi czy lnie. Kluczowe jest indywidualne podejście – tylko personalizowana dieta, dopasowana do wyników badań i stylu życia, może skutecznie regulować hormony i poprawiać samopoczucie kobiet.

8. Znaczenie stylu życia w skutecznej dietoterapii

Choć dieta stanowi fundament dietoterapii, to nie można zapominać, że skuteczność terapii zależy również od stylu życia pacjenta. Codzienne nawyki, poziom aktywności fizycznej, sen, stres oraz higiena pracy i odpoczynku – wszystkie te elementy współtworzą całościowy obraz zdrowia. Nawet najlepiej zbilansowany jadłospis nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeśli nie towarzyszy mu odpowiednia dbałość o inne aspekty życia. Dietoterapia jest najskuteczniejsza wtedy, gdy staje się częścią większej zmiany – holistycznego podejścia do zdrowia, w którym ciało i umysł są traktowane jako nierozłączne elementy.

Regularna aktywność fizyczna wspiera metabolizm, poprawia wrażliwość insulinową, obniża poziom stresu i korzystnie wpływa na mikroflorę jelitową. Ruch nie musi oznaczać intensywnych treningów – już codzienny spacer, joga czy taniec mogą znacząco poprawić samopoczucie i wspomóc efekty diety. Równie istotny jest sen – jego niedobór zaburza wydzielanie hormonów odpowiedzialnych za głód i sytość, co może prowadzić do przejadania się i braku efektów terapeutycznych. Zarządzanie stresem, techniki oddechowe, medytacja czy kontakt z naturą wpływają korzystnie na układ nerwowy i hormonalny. Styl życia nie jest dodatkiem do diety, lecz jej nieodłącznym elementem – dopiero połączenie zdrowego odżywiania, ruchu, regeneracji i równowagi psychicznej pozwala osiągnąć pełen potencjał dietoterapii i przywrócić organizmowi równowagę. W pracy z pacjentem dietetyk powinien uwzględniać te wszystkie czynniki, proponując rozwiązania realne i dostosowane do indywidualnych możliwości.

9. Suplementacja w dietoterapii – potrzeba czy moda?

Suplementacja budzi coraz większe zainteresowanie w kontekście dietoterapii – zarówno wśród pacjentów, jak i specjalistów. W aptekach i sklepach z suplementami półki uginają się od preparatów, które mają wspierać zdrowie, odporność, trawienie czy gospodarkę hormonalną. Jednak nie każda suplementacja jest potrzebna, a nieumiejętnie stosowana może przynieść więcej szkody niż pożytku. W dietoterapii suplementy powinny stanowić jedynie uzupełnienie dobrze zbilansowanej diety, a nie jej zamiennik. Ich stosowanie musi opierać się na rzetelnej diagnozie – wynikach badań, ocenie stanu zdrowia i konsultacji z dietetykiem lub lekarzem.

W praktyce klinicznej suplementacja bywa niezbędna – szczególnie w przypadku niedoborów witaminy D, B12, żelaza, jodu czy kwasów omega-3. Na przykład osoby na diecie roślinnej powinny przyjmować witaminę B12, kobiety ciężarne – kwas foliowy, a pacjenci z chorobami zapalnymi jelit – witaminę D oraz żelazo w odpowiednich dawkach. Wspieranie terapii odpowiednimi suplementami może poprawić wyniki leczenia, jednak wymaga indywidualnego podejścia. Warto też pamiętać, że niektóre preparaty mogą wchodzić w interakcje z lekami lub być źle wchłaniane bez określonych warunków (np. witamina D z tłuszczem). Moda na suplementy nie powinna zastępować diagnostyki i profesjonalnej opieki. Odpowiednio dobrana suplementacja, stosowana w uzasadnionych przypadkach i pod kontrolą specjalisty, może być cennym wsparciem dietoterapii, ale jej nadużywanie lub stosowanie „na własną rękę” może prowadzić do niepożądanych skutków zdrowotnych.

10. Edukacja żywieniowa jako podstawa skutecznej terapii

Bez edukacji żywieniowej nawet najlepiej ułożona dieta może się okazać nieskuteczna. Kluczowym elementem dietoterapii jest zrozumienie przez pacjenta, dlaczego powinien wprowadzać określone zmiany w jadłospisie i stylu życia. Wiedza o tym, jak działa organizm, jak reaguje na poszczególne grupy produktów, czym jest indeks glikemiczny, czy jakie znaczenie ma regularność posiłków, pozwala podejmować świadome decyzje i lepiej przestrzegać zaleceń. Edukacja żywieniowa to także sposób na budowanie trwałych nawyków – bez niej łatwo wrócić do starych schematów po zakończeniu kuracji.

W pracy dietetyka edukacja powinna być integralną częścią procesu – nie chodzi tylko o przekazanie listy „dozwolonych” i „zakazanych” produktów, ale o tłumaczenie mechanizmów, które stoją za decyzjami dietetycznymi. Edukacja oparta na faktach naukowych pomaga także obalać mity żywieniowe, które są szeroko rozpowszechnione w mediach i internecie. Uczy także, jak komponować posiłki, czytać etykiety, radzić sobie z sytuacjami społecznymi (np. jedzenie na mieście) i jak reagować na gorsze dni bez wyrzutów sumienia. Osoba świadoma swoich potrzeb żywieniowych łatwiej wprowadza zmiany i utrzymuje je w dłuższej perspektywie. Edukacja nie jest jednorazowym aktem – to proces, który powinien towarzyszyć pacjentowi przez cały czas trwania dietoterapii, wspierając jego motywację i poczucie sprawczości. Dzięki niej dieta przestaje być „karą”, a staje się narzędziem dbania o siebie i swoje zdrowie.

11. Konsultacja dietetyczna z naszym dietetykiem klinicznym

Indywidualna konsultacja z dietetykiem klinicznym stanowi fundament skutecznej dietoterapii. To właśnie podczas pierwszego spotkania specjalista poznaje historię zdrowotną pacjenta, jego nawyki żywieniowe, wyniki badań oraz cele, które chce osiągnąć. Na tej podstawie możliwe jest opracowanie spersonalizowanego planu żywieniowego, który nie tylko odpowiada potrzebom organizmu, ale też uwzględnia styl życia, preferencje smakowe i możliwości pacjenta. W przeciwieństwie do ogólnodostępnych „diet z internetu”, indywidualna konsultacja daje realne narzędzia do poprawy zdrowia i skutecznego leczenia dietą.

W Przełomie w Odżywianiu konsultacje prowadzą doświadczeni dietetycy kliniczni, którzy stale poszerzają swoją wiedzę w oparciu o aktualne badania naukowe. Pacjent podczas spotkania może liczyć na pełne wsparcie, zrozumienie i motywację. Dietetyk nie tylko tłumaczy zalecenia, ale uczy również, jak samodzielnie podejmować dobre decyzje żywieniowe w codziennym życiu. Dodatkowo, dzięki regularnym wizytom kontrolnym, możliwe jest bieżące dostosowywanie diety do zmieniających się potrzeb, postępów leczenia czy wyników badań. Konsultacja to również przestrzeń do zadawania pytań, rozwiewania wątpliwości oraz wspólnego poszukiwania rozwiązań. Dietetyk kliniczny staje się nie tylko doradcą, ale i partnerem w procesie zdrowienia, co znacznie zwiększa szansę na długotrwały sukces terapeutyczny.

12. Dietoterapia jako element holistycznego podejścia do zdrowia

Współczesna medycyna coraz częściej odchodzi od leczenia jedynie objawów chorób, koncentrując się na całym człowieku – jego stylu życia, emocjach, aktywności fizycznej, a także relacjach społecznych. W tym kontekście dietoterapia pełni istotną rolę jako element holistycznego podejścia do zdrowia. Dobrze dobrana dieta nie tylko wspomaga leczenie, ale wpływa na jakość życia, samopoczucie, odporność i zdolność organizmu do regeneracji. Żywienie przestaje być czymś odrębnym, a staje się integralną częścią terapii – równolegle z farmakologią, fizjoterapią czy psychoterapią.

Holistyczne podejście zakłada również, że nie ma jednej uniwersalnej diety dla wszystkich. Każdy człowiek ma inne potrzeby, predyspozycje genetyczne, historię zdrowotną i styl życia. Dlatego tak ważne jest, aby dietoterapia była prowadzona indywidualnie i w sposób świadomy. W Przełomie w Odżywianiu dokładamy wszelkich starań, by dietetyka była nie tylko nauką o składnikach odżywczych, ale narzędziem do odzyskiwania równowagi – zarówno fizycznej, jak i psychicznej. Współpraca z innymi specjalistami (lekarzami, psychologami, fizjoterapeutami) pozwala tworzyć kompleksowe programy wsparcia zdrowotnego. Tylko takie zintegrowane działania dają realne efekty i trwałą poprawę jakości życia pacjentów. Dietoterapia w ujęciu holistycznym to nie chwilowa moda – to świadoma troska o siebie w najbardziej podstawowym, codziennym wymiarze.

Dietoterapia jest skutecznym narzędziem wspierającym leczenie wielu chorób. Dobrze zbilansowana dieta, dostosowana do indywidualnych potrzeb, może znacząco poprawić jakość życia, a nawet zmniejszyć konieczność leczenia farmakologicznego. Warto inwestować w świadome żywienie i współpracować z dietetykiem, aby cieszyć się zdrowiem na długie lata.

Sprawdź także: Dieta przy braku woreczka żółciowego – jak powinna wyglądać? | Dieta dla zdrowego serca – co jeść, by chronić układ krążenia | Jak dieta wpływa na rozwój chorób cywilizacyjnych? | Dieta przy zakrzepicy – co jeść, aby zmniejszyć ryzyko zakrzepów? | Dieta przy zapaleniu stawów | Dieta a zdrowie psychiczne – jak odżywianie wpływa na nastrój i depresję | Dieta wspierająca leczenie osteoporozy | Jak obniżyć trójglicerydy? Skuteczna dieta i zdrowe nawyki | Dieta na płodność – jak odżywianie wpływa na szanse poczęcia

Polecane diety: Wybór Menu | Dieta Classic | Dieta Balance

Bibliografia

1. Krawczyk, W. (2018). Podstawy dietoterapii: Wprowadzenie do terapii żywieniowej w chorobach cywilizacyjnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
2. Kwiatkowska, E., & Nowak, M. (2015). Dieta i zdrowie: Rola żywienia w leczeniu i profilaktyce chorób. Wydawnictwo Naukowe PWN.
3. Zawisza, K. (2019). Dietoterapia w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Medyczne.
4. Malinowska, J. (2020). Żywienie w chorobach przewlekłych. Wydawnictwo Edukacyjne.
5. Wierzbicka, M. (2017). Suplementacja w dietoterapii – wskazania i kontrowersje. Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Łodzi.
6. Kołodziej, M. (2016). Dietoterapia w cukrzycy typu 2 i insulinooporności. Wydawnictwo Sanamed.
7. Kaczmarek, M. (2021). Rola mikroflory jelitowej w zdrowiu człowieka. Wydawnictwo Universitas.
8. Górski, P., & Nowak, R. (2022). Dietoterapia w chorobach układu pokarmowego. Wydawnictwo PZWL.
9. Ślusarczyk, A. (2020). Psychodietetyka: Dieta a zdrowie psychiczne. Wydawnictwo Medyczne.
10. Adamczyk, B., & Kwiatkowska, M. (2018). Holistyczne podejście do terapii dietetycznej. Wydawnictwo Elsevier.
11. Król, D. (2017). Współczesne wyzwania dietoterapii w medycynie. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
12. Chmiel, J. (2016). Dietoterapia w chorobach metabolicznych. Wydawnictwo Helion.
13. Borkowski, A. (2019). Przewlekłe choroby nerek a dieta. Wydawnictwo PZWL.
14. Malinowska, B., & Kaczmarek, P. (2018). Rola żywienia w leczeniu chorób wątroby. Wydawnictwo Medyczne.
15. Dąbrowska, K. (2021). Poradnik dietetyczny dla osób z chorobami przewlekłymi. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.