Potocznie nazywane jelito drażliwe, a medycznie określane zespołem jelita drażliwego (z ang. Irritable Bowel Syndrome – IBS), to przewlekła choroba przewodu pokarmowego, która charakteryzuje się zróżnicowanymi objawami. Są one zwykle związane z nieregularnymi ruchami perystaltycznymi jelit, ich nadreaktywnością, co powoduje silne bóle brzucha, zmianę częstości wypróżnień, wzdęcia, zaparcia lub biegunkę.

Objawy te mogą występować pojedynczo lub w różnych kombinacjach. Jelito drażliwe jest chorobą przewlekłą i wpływa na całe życie pacjentów. Choć nie jest to choroba zagrażająca życiu, to z pewnością znacznie wpływa na codzienne funkcjonowanie, a także na jakość życia.

Nie ma jednoznacznej przyczyny jelita drażliwego. Choroba ta jest uważana za chorobę wieloczynnikową, co oznacza, że jest choroba, która może zostać wywołana przez wiele różnych czynników.

Oto niektóre z nich:

1. Czynniki genetyczne – osoby z rodzinami, w których występowała choroba jelita drażliwego, mogą mieć większe ryzyko wystąpienia choroby.
2.  Stres – może wpływać na pracę jelit, powodując skurcze i zaburzenia trawienia.
3. Zaburzenia hormonalne – u kobiet objawy IBS mogą być zaostrzone podczas menstruacji.
4. Zaburzenia w diecie – niektóre pokarmy mogą powodować objawy IBS, takie jak mleko, czekolada, alkohol, kawa i napoje gazowane.
5. Zaburzenia w ruchach jelit – nieprawidłowe ruchy jelit mogą prowadzić do bólu brzucha, wzdęć i zaparć.

Objawy jelita drażliwego mogą się różnić w zależności od osoby, jednak oto niektóre z najczęstszych objawów, na które należy zwrócić uwagę:

1. Bóle brzucha – bóle mogą mieć charakter ostry, skurczowy lub piekący i mogą występować w różnych częściach brzucha.
2. Niestrawność – pacjenci z IBS często skarżą się na uczucie pełności, nudności i wymioty.
3. Wzdęcia – wzdęcia mogą powodować dyskomfort i uczucie ciężkości w jamie brzusznej.
4. Zmiana rytmu wypróżnień – pacjenci z IBS mogą mieć zaparcia, biegunkę lub nieregularne wypróżnienia.
5. Uczucie niepełnego wypróżnienia – pacjenci mogą czuć, że nie mogą wypróżnić w pełni.
6. Zmiana w wyglądzie kału – pacjenci mogą zauważyć zmiany w kolorze, konsystencji lub ilości kału.

Zgodnie z Kryteriami Rzymskimi IV z 2016 roku zespół jelita drażliwego diagnozuje się, jeżeli przez 3 miesiące co najmniej raz w tygodniu wystąpił ból brzucha związany z minimum dwoma z warunków: ból brzucha ma związek z wypróżnianiem, ze zmianą częstości wypróżnień lub ze zmianą konsystencji stolca, a początek objawów zaczął się przed sześcioma miesiącami.

Diagnostyka IBS opiera się na badaniach i ocenie objawów pacjenta. Wykorzystuje się następujące badania:

1. Badania krwi – badania krwi mogą wykazać stan zapalny lub infekcję.
2. Badania kału – badanie kału może pomóc w wykluczeniu chorób jelitowych, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
3. Kolonoskopia – kolonoskopia może pomóc w wykluczeniu chorób jelitowych i umożliwić lekarzowi zobaczenie wnętrza jelita.
4. Test na nietolerancję pokarmową – nietolerancje pokarmowe tzw. IgG-zależne często współistnieją z zespołem jelita drażliwego.

Nie ma jednego sposobu leczenia jelita drażliwego, a leczenie zwykle opiera się na objawach pacjenta. Oto niektóre z możliwych sposobów leczenia:

1. Zmiana diety – pacjenci z IBS mogą zauważyć poprawę, gdy zmieniają swoją dietę, eliminując niektóre pokarmy, takie jak nabiał, gluten, alkohol i kofeinę. Dietą stosowaną przy tym schorzeniu jest dieta low- FOODMAP.
2. Leki – leki przeciwbólowe, rozkurczowe i przeczyszczające mogą pomóc w zmniejszeniu objawów.
3. Terapia behawioralna – terapia behawioralna, takie jak terapia poznawczo-behawioralna lub terapia relaksacyjna, może pomóc w radzeniu sobie ze stresem i złagodzeniu objawów.
4. Suplementy – wspomagają łagodzenie objawów. Probiotyki pozwalają zadbać o prawidłową mikroflorę i funkcjonowanie jelit.

Dieta low FODMAP to plan żywieniowy opracowany dla osób cierpiących na zespół jelita drażliwego (IBS) lub inne problemy jelitowe. Skrót FODMAP oznacza fermentowalne oligo-, di-, monosacharydy i poliole, czyli grupę węglowodanów, które trudno strawić w jelicie cienkim. Przez co mogą powodować problemy trawienne u niektórych osób. Dieta low FODMAP polega na ograniczeniu spożycia produktów bogatych w te związki, takich jak cebula, czosnek, kapusta, miód, jęczmień, żyto, soczewica, gruszki, jabłka i mleko.

Dieta low FODMAP jest skutecznym sposobem na zmniejszenie objawów IBS, takich jak bóle brzucha, wzdęcia, zaparcia i biegunka. Wiele badań wykazało, że dieta ta może pomóc w poprawie jakości życia osób z IBS, a nawet zmniejszyć objawy u osób z innymi problemami jelitowymi. Jednakże, dieta low FODMAP nie powinna być stosowana długoterminowo, ponieważ może prowadzić do niedoborów niektórych składników odżywczych, takich jak błonnik, który jest ważny dla zdrowia jelit i ogólnego zdrowia organizmu. Dlatego, przed rozpoczęciem diety, ważne jest skonsultowanie się z lekarzem lub dietetykiem, aby omówić odpowiednie sposoby wprowadzania i kontrolowania diety low FODMAP.

Jelito drażliwe jest chorobą, która może wpływać na codzienne funkcjonowanie pacjentów i znacznie pogarszać ich jakość życia. Nie ma jednoznacznej przyczyny tej choroby, ale istnieje wiele czynników, które mogą predysponować do jej wystąpienia. Objawy jelita drażliwego obejmują bóle brzucha, niestrawność, wzdęcia, zmiany w rytmie wypróżnień, uczucie niepełnego wypróżnienia i zmiany w wyglądzie kału. Diagnoza jelita drażliwego opiera się na badaniach i ocenie objawów pacjenta. Leczenie zwykle jest objawowe i może obejmować zmiany w sposobie odżywiania, leki, terapię behawioralną bądź suplementy. Należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia objawów jelita drażliwego, aby otrzymać odpowiednią diagnozę i leczenie.